Mungkin istilah ” tidak ada adat
“, ” tiada beradat ” , ” tidak mementingkan adat “, ” tidak mengikut adat “,
atau seumpamanya itu kurang tepat kerana bagi orang Kelantan, adat itu memang
ada dan diutamakan dan yang dikatakan adat itu adalah apa yang telah ditetapkan
oleh syarak, baik Al Quran mahupun As Sunnah …
Bak kata orang Minang,
“ Adat basandi syarak, syarak
basandi kitabullah, syarak mangato adat mamakai ” *
* ungkapan di atas dikatakan
muncul setelah berlakunya krisis pada awal abad ke-19
antara kem tradisionalis Minang
yang berpegang erat kepada Hukum Adat khususnya
Adat Perpatih dan lain-lain
amalan pra-Islamik, dengan kem Tuanku Imam Bonjol,
seorang reformis Minang yang
mahukan Hukum Islam diletakkan mendahului Hukum
Adat di bumi Minang. Apa yang
ironik, perselisihan ini berakhir dengan kejatuhan
kuasa politik Orang Minang ke
tangan Belanda. Satu kisah sejarah yang cukup
memberikan pengajaran dan wajar
dijadikan renungan bersama.
Boleh baca kisahnya di sini …
( Kini wajah Tuanku Imam Bonjol
menghiasi nota Rupiah Indonesia 5000 )
Dari ungkapan di atas maka lahir
pula, ” Biar Mati Anak, Jangan Mati Adat “,
yang kini menjadi bahan sindiran
sinis, ” kalau mati anak, siapa yang nak bawa adat ? “
oleh ramai pihak, seperti yang
saya pernah dengar dari satu lagi yang dibawa oleh
Tan Sri S.M. Salim ( lagu apa yer
? )
Oleh yang demikian, dalam hal
nikah kahwin pun, Orghae Kelaté sebenarnya sangat mengikut adat, tetapi setakat
mana yang disyarakkan oleh Islam sahaja. Mana yang tidak, akan dinyahkan (
contoh yang paling jelas adalah Adat Bersanding / Menepung Tawar yang telah
dilenyapkan oleh Orghae Kelaté kerana dikatakan tidak Islamik dan meniru amalan
pra-Islamik i.e. Hindu ) …
Mudah kata, apa yang diungkapkan
orang Minang, sebenarnya telah dikotakan oleh orang Kelantan !
Baiklah …
Yang berikut adalah apa yang saya
dapat kumpulkan berkenaan adat nikah kahwin di Kelantan.
Dipersilakan beri maklum balas
atau teguran jika apa yang saya faham di sini adalah tidak tepat atau perlukan
huraian / penjelasan lebih lanjut :
DARIHAL SEBELUM NIKAH :
1) Merisik
Dikatakan tidak berbeza dengan
apa yang diamalkan di negeri-negeri lain.
Wakil keluarga si lelaki atau
pihak ketiga yang ‘ ditugaskan ‘ oleh pihak lelaki, akan mengadakan lawatan ke
rumah keluarga si perempuan.
Sekiranya ” line clear “,
adakalanya pihak lelaki akan menghadiahkan sebentuk cincin belah rotan sebagai
tanda ” pre-booking ” …
Seterusnya, peminangan ( booking
! ) akan menyusul.
2) Meminang ( Bertunang )
Biasanya Orghae Kelaté tidak
menekankan pertunangan.
Biasanya terus kahwin atau
bertunang hari ini, esok kahwin. Sebab tak baik simpan lama-lama .. he he ~ ( ”
huduh benar duk kileik anok orghae “, kata Orghae Kelaté )
Tetapi bukan bermakna tiada atau
ianya sesuatu yang asing.
Bahkan sekarang, saya lihat makin
ramai yang nak bertunang dahulu, malah semakin gah, lengkap dengan hiasan ala
ala pelamin ( “ manjangae ” kata Orghae Kelaté )
Yang pasti, majoriti majlis
pertunangan di Kelantan adalah biasa-biasa sahaja, dan yang boleh dikatakan ”
noteworthy ” adalah pada ” hadiah pertunangan ” di mana Orghae Kelaté lebih
mengutamakan barangan berbanding pemberian makanan yang diamalkan di sesetengah
negeri-negeri lain ( khususnya di sebelah Utara ? ) …
3) Pernikahan
Bagi Orghae Kelaté, ‘ hantaran ‘
akan diangkat dalam akad nikah bersekali dengan mas kahwin yang telah
ditetapkan nilainya mengikut negeri.
‘ Hantaran ‘ bagi orang Kelantan
adalah hak milik si pengantin perempuan dan tidak boleh disentuh sama sekali
sebagai ” Belanja Kahwin ” melainkan mendapat persetujuan si pengantin
perempuan ( jangan harap lah ! ) ..
Pendek kata, ” belanja kahwin ”
lain cerita !
( cerita ” belanja kahwin ” duduk
dalam tajuk seterusnya, ” Darihal Selepas Nikah ” )
Sebuah Majlis Pertunangan di LUAR
Kelantan …
DARIHAL SELEPAS NIKAH ( MAJLIS
KENDURI ) :
* sebelum tu, jenguk lah ini dulu
“ Distinctively KeLaTte : BAEKWOH ” ….
* Baekwoh = Kenduri Kahwin !!
Adalah menjadi kebiasaan di
Kelantan, bagi perbelanjaan baekwoh ( belanja kahwin ) di pihak pengantin
perempuan tidak ditanggung sepenuhnya ( atau kesemuanya ! ) oleh pihak
pengantin lelaki.
Tiada ketetapan seperti yang biasa diamalkan di luar Kelantan di mana pihak lelaki semestinya menanggung kenduri di sebelah pengantin perempuan tetapi sebaliknya tidak berlaku bagi kenduri sebelah pengantin lelaki !
Tiada ketetapan seperti yang biasa diamalkan di luar Kelantan di mana pihak lelaki semestinya menanggung kenduri di sebelah pengantin perempuan tetapi sebaliknya tidak berlaku bagi kenduri sebelah pengantin lelaki !
Sebaliknya ” Belanja Kahwin ” di
Kelantan di ” cover ” dengan tatacara berikut :
1) Mengaellae / Ngaellae
( Entah lah, apa makna “
Mengaellae ” dalam bahasa standard ? )
Tetamu datang dengan membawa duit
hadiah ( duit ngaellae, kata Orghae Kelaté ) dengan menghulurkan terus kepada
ibu / bapa pengantin.
Jumlah standard tidak ditetapkan
tetapi pemberian antara RM 10 ~ RM 50 adalah paling biasa diamalkan. Bawah
daripada jumlah biasa tersebut, biasanya orang malu nak hulur atau tak akan
hulur !
( Jangan kasi 50 sen dah la ! )
Niat ngaellae ini dapat diketahui
dengan terang dan jelas melalui perkataan “ Walimatul Urus ” atau “ Majlis
Perkahwinan ” pada kad jemputan.
2) Ngaellae Baessae
( “ Baessae ” atau dalam bahasa
standard, ” Bisan ” atau ” Besan ” )
Bisan saling memberikan duit
belanja kahwin berdasarkan jumlah kepala tetamu yang pihak masing-masing ingin
jemput.
Contohnya, majlis kahwin diadakan
di pihak lelaki, ibu bapa pihak perempuan mahu menjemput 100 orang dari
kalangan kenalannya ke majlis pihak lelaki itu, atas kos RM 15 sekepala. Maka,
dia akan beri RM 1500 belanja kahwin kepada pihak lelaki atas nama “ngellae
baessae”.
Dalam erti kata mudah, masing-masing
saling menanggung kos majlis kahwin di kedua-dua belah pihak.
3) Majlis Kesyukuran
Tetamu dijemput datang untuk
dijamu dan diraikan sahaja.
Duit ngaellae tidak diharapkan
bahkan adakalanya menjadi ” taboo ” jika dihulur. Sekiranya terhulur juga, tuan
rumah akan menolak dengan sopan, dengan ayat seperti,
“ Eh, bukae wak ngaellae nih,
kesyukurae jah. Sippae sippae ~ ”.
Tiada ketetapan siapa yang perlu
menanggung kos majlis.
Biasanya ditanggung oleh ibu bapa
( jika kaya raya ! ) atau pengantin atau kedua-dua, hanya di pihak yang ingin
mengadakan majlis. Mudah kata, pihak lelaki tanggung sendiri majlis di pihak
lelaki, dan begitulah sebaliknya di pihak perempuan ( jika dia mahu adakan
kesyukuran dan bukan ” ngaellae ” ).
Namun demikian, adalah sopan jika
tetamu datang dengan membawa hadiah berupa barangan kepada pengantin dan
bukannya berlenggang dengan tangan kosong. Kalau di kampung-kampung, adalah
menjadi kebiasaan untuk menghadiahkan gula, susu pekat manis atau beras
segantang ….
Niat ” kesyukuran ” ini dapat
dibaca dari perkataan ” Majlis Kesyukuran ” yang tertera pada kad jemputan.
( Saya dapati trend Majlis
Kesyukuran semakin popular di Kelantan pada masa sekarang, tidak kira di pihak
lelaki mahupun perempuan )
4) Ngennar
Terbitan dari perkataan ”
memperkenal “.
Keluarga pengantin akan
mengumumkan, semasa majlis kenduri berlangsung, kepada sekalian tetamu untuk
masuk bertemu, bersua muka dan berkenalan dengan pengantin.
Semasa masing-masing bersalam
dengan pengantin, sampul berisi wang akan diselitkan ke tangan pengantin, dan
wang tersebut adalah bagi maksud perbelanjaan kenduri kahwin berkenaan dan
biasanya bukan bagi simpanan peribadi pengantin.
( Lebih kurang macam “ ngaellae ”
jugak laa … )
KESIMPULAN
Adat perkahwinan Orghae Kelaté
boleh disimpulkan :
1) Demi memudahkan ….
Mengutamakan kelancaran proses
nikah kahwin itu sendiri dengan niat bagi
memudahkan dan menggalakkan orang bernikah kahwin selain turut
bertujuan menjaga hubungan antara pihak keluarga
lelaki dan pihak keluarga perempuan.
2) Bukan Untuk Dijual !
Tidak mahu mewujudkan sangkaan ”
jual mahal ” atau ” jual anak “ ( seolah
ingin ” memeras ” pihak lelaki dengan ” tebusan ” dsb ). Bagi Orghae Kelaté, kedua-dua pihak dilihat perlu
saling berkorban, yakni saling rugi dan
saling untung, demi ‘ mendirikan masjid ‘ …
Pendek kata, Mek Kelaté tidak ” demanding ” ! Eheh ~
3) ” Awae, carghi orghae Kelate
lah ! “
Peningkatan Orghae Kelaté yang
berkahwin dengan ‘
orghae luwaa
’ (
bukan Anak Kelantan ) menyebabkan berlakunya ” pertembungan budaya “ yang tidak kurang malah sering juga
mencetuskan keresahan di pihak Orghae
Kelaté, khususnya bagi kaum lelaki, sehingga menyebabkan ayat
berikut menjadi semakin popular di
kalangan ibu bapa di Kelantan pada masa kini :
“
Awae, carghi orghae Kelate lah,
mudoh bassor sennae kirgho …
” He he
he he ~
Diulangi, apa yang saya nyatakan
di sini hanyalah dari tinjauan, pemantauan dan temubual sendiri sahaja.
Yes, 99% yg u explqin kat atas mmg btol.
ReplyDelete